Sesioni Plenar i Konventës Kombëtare për Integrimin Europian, 19 dhjetor 2024

Që nga viti 2014, Konventa Kombëtare për Integrimin Europian ka qenë e rëndësishme për promovimin e dialogut mbi reformat që lidhen me BE-në. Ky projekt, i implementuar  nga Lëvizja Europiane në Shqipëri dhe mbështetur financiarisht nga Bashkimi Europian (2023-2026), ka për qëllim institucionalizimin e debatit publik dhe forcimin e bashkëpunimit midis institucioneve shtetërore dhe aktorëve joshtetërorë. Diskutimet e Konventës përqendrohen në çështje themelore dhe reforma të lidhura me BE-në në fusha si: shteti i së drejtës , drejtësia, të drejtat e njeriut, lufta kundër korrupsionit, prokurimi publik, statistikat dhe kontrolli financiar. Përdorimi i institucionalizimit të debatit publik mbi çështjet e lidhura me BE-në, bazuar në partneritetin e qeverisë, shoqërisë civile dhe organizatave të biznesit, si dhe forcimi i aftësive dhe kapaciteteve të OJQ-ve dhe ekspertëve lidhur me negociatat për integrimin në BE.

Sesionet plenare kanë për qëllim promovimin e shkëmbimit, rezultateve dhe produkteve përmes rekomandimeve politike (të realizuara po ashtu edhe në publikime të shtypura), përveç Grupeve të Punës me rezultate nga ekspertët e brendshëm. Gjatë dekadës së fundit, kemi punuar ngushtë me ministritë dhe agjencitë kryesore, duke përfshirë Ministrinë e Drejtësisë, e Ministrinë e Brendshme, Ministrinë e Financave, Kuvendin Kombëtar dhe Agjencinë e Prokurimit Publik. Përmes këtij bashkëpunimi, kemi organizuar mbi 75 seanca të grupeve të punës dhe 5 aktivitete plenare, me kontribute nga mbi 40 ekspertë nga BE dhe rajoni. Këta ekspertë kanë ndarë njohuritë dhe përvojën e tyre, duke krijuar një platformë për dialog të thelluar mes mbi 800 pjesëmarrësve nga institucionet shtetërore, shoqëria civile, komuniteti i biznesit, akademia dhe media, si dhe  përfaqësues ndërkombëtarë.

Në partneritet me Konventat e BE-së në Serbi dhe Maqedoninë e Veriut, Konventa Kombëtare për Integrimin Europian ka kontribuar në krijimin e një Konvente Rajonale që thekson reformat e shtetit të së drejtës dhe kapitujt themelorë të acquis të BE-së, me Konventën në Serbi që udhëheq këtë iniciativë rajonale, mbështetur nga Programi MATRA i Ambasadës së Mbretërisë së Holandës.

Konventa Kombëtare ofron një hapësirë për të ndarë rekomandime dhe shqyrtime, që gjejnë zbatim në politika të ndryshme të cilat iu shpërndahen palëve të interesuara dhe OJQ-ve përkatëse, duke nxitur diskutime të mëtejshme dhe zgjidhje bashkëpunuese. Ky sesion plenar ishte përqendruar në nivelet kombëtare dhe rajonale, ku ekspertë nga OJQ-të dhe përfaqësues nga institucionet publike nga Serbia dhe Maqedonia e Veriut pasuruan dimensionin rajonal të diskutimit, duke ndarë sfida të përbashkëta dhe mësuar nga praktikat më të mira.

Paneli i Mirëseardhjes: Fjala hapëse dhe vështrimi  i  prioriteteve për integrimin në BE

Sesioni Plenar i Konventës Kombëtare për Integrimin Europian për periudhën 2023-2024 nisi me një panel mirëseardhjeje, që pasqyron angazhimin e sesionit për të avancuar dialogun mbi integrimin e Shqipërisë në BE.

Paneli u hap nga z. Gledis Gjipali, Drejtor Ekzekutiv i Lëvizjes Europiane të Shqipërisë, i cili përcaktoi drejtimin e  diskutimeve duke theksuar rolin e sesionit në promovimin e bashkëpunimit dhe transparencës.

Në këtë ngjarje morën pjesë përfaqësues të shquar të institucioneve të BE-së dhe të Shqipërisë: Znj. Cinzia Tarletti, Këshilltare dhe Shefe e Seksionit për Qeverisjen e Mirë dhe Sundimin e Ligjit në Delegacionin e BE-së në Shqipëri, dhe Znj. Aslı Çetinel, Zëvendës Shefe e Misionit të Mbretërisë së Holandës në Shqipëri, të cilat theksuan rëndësinë e përputhjes së reformave me standardet e BE-së. Përpjekjet që nxisin këtë frymë bashkëpunimi janë angazhimi i BE-së dhe shteteve anëtare për ndërtimin e partneriteteve, duke u fokusuar në nxitjen e pjesëmarrjes qytetare, dialogut politik dhe bashkëpunimit me palët kyçe gjatë procesit të anëtarësimit të Shqipërisë në BE, përmes granteve dhe programeve financuese si Programi i Shoqërisë Civile i IPA i BE-së dhe Programi i Sundimit të Ligjit MATRA i Mbretërisë së Holandës. Ky angazhim është veçanërisht i rëndësishëm për shkak të procesit të vazhdueshëm të vlerësimit të Grupkapitullit I – Themeloret, i cili mbulon fusha kritike të interesit të Sesionit Plenar: shteti i së drejtës, qeverisja dhe transparenca (Kapitujt 23, 24, 5, 32 dhe 18).

Perspektiva shqiptare u përfaqësua nga Z. Tedi Dobi, Zëvendësministër i Drejtësisë, Z. Besfort Lamallari, Zëvendësministër i Brendshëm dhe Znj. Reida Kashta, Drejtore e Përgjithshme e Agjencisë së Prokurimit Publik. Pjesëmarrja e tyre theksoi angazhimin e Shqipërisë për trajtimin e fushave kritike si qeverisja, drejtësia dhe çështjet e brendshme në procesin e anëtarësimit në BE. Të gjithë ata janë negociatorë të të kapitujve përkatës 23, 24 dhe 5.

Ky panel hapës  hodhi bazat për një ditë diskutimesh të thelluara, duke bashkuar aktorë të ndryshëm për të vlerësuar dhe avancuar përpjekjet e Shqipërisë për integrimin në BE.

Gledis Gjipali filloi duke shprehur falënderime të sinqerta dhe vlerësim për të gjithë pjesëmarrësit. Ai shprehu falënderime të veçanta për Delegacionin e BE-së dhe Ambasadën e Holandës për bashkëpunimin dhe mbështetjen e vazhdueshme, jo vetëm me EMA-n, por edhe me partnerët e tjerë, shoqërinë civile dhe palët e interesuara. Më pas, ai përmendi bashkëpunimin e mirë të krijuar midis Ministrive të Drejtësisë dhe të Brendshme, si dhe Agjencisë së Prokurimit Publik në Konventë. Gjipali gjithashtu falënderoi ekspertët dhe kolegët nga Sllovakia, Maqedonia e Veriut dhe Serbia – veçanërisht për ekspertizën dhe kontributin e tyre në Grupkapitullin I – Themeloret. Dhe së fundi, ai falënderoi publikun për interesin në bashkëpunim për një dialog të hapur dhe theksoi rëndësinë e këtij angazhimi qytetar dhe se sa i dobishëm është për të gjithë palët e interesuara.

Gjipali më pas i kaloi fjalën Znj. Cinzia Tarletti nga Delegacioni i BE-së, e cila shprehu vlerësimin e kënaqshëm  Delegacionit të BE-së për progresin e Shqipërisë, veçanërisht për ritmin e saj. Duke theksuar rëndësinë e ruajtjes së këtij impakti, ajo theksoi se bashkëpunimi i ngushtë ndërmjet Delegacionit dhe Shqipërisë tregon angazhimin e BE-së për zgjerimin, duke e paraqitur Shqipërinë si një shembull potencial për Ballkanin Perëndimor. Duke u mbështetur në ekspertizën e saj në qeverisje dhe shtetin e së drejtës , Tarletti theksoi se reformat nuk duhet të mbeten thjesht teorike ose “në letër”, duke theksuar faktin se acquis janë më shumë se thjesht qëllime për t’u shënuar. Ajo theksoi se zbatimi i duhur i shtetit të së drejtës dhe parimeve demokratike është thelbësor për të siguruar kalimin pa pengesa të Shqipërisë në BE dhe rolin e shoqërisë civile si aktor në ofrimin e ekspertizës, mbikëqyrjes dhe kritikës për të siguruar llogaridhënien. Ajo lavdëroi hartimin e një rruge të qartë si një instrument kyç për fuqizimin e zërave të shoqërisë civile dhe inkurajoi një bashkëpunim më të mirë ndërmjet qeverive në Ballkanin Perëndimor dhe shteteve të tjera të BE-së. Në fjalimin e saj, ajo theksoi se procesi i negociatave është i ngadalshëm dhe kërkon përpjekje të vazhdueshme dhe forcim, duke shtuar se përpjekjet kolektive nga Komisioni i BE-së dhe Qeveria shqiptare do të sigurojnë një integrim të suksesshëm të Shqipërisë në BE. Ajo e pranoi sfidën e vazhdueshme që paraqet korrupsioni dhe kërkoi veprime urgjente, duke paralajmëruar se dështimi për të adresuar këtë çështje mund të dëmtojë të gjithë procesin. Megjithatë, ajo shprehu besimin në përpjekjet e ministrive shqiptare dhe riafirmoi mbështetjen e pakufizuar të Delegacionit të BE-së për udhëtimin e integrimit të Shqipërisë.

Gledis Gjipali iu përgjigj fjalimit të hapjes, duke mbështetur pikëpamjet e znj.Tarletti, ai e pranoi nevojën për mbështetje nga Komisioni Europian, veçanërisht ndërsa tensionet në Ballkanin Perëndimor rriten dhe marrëdhënia me shoqërinë civile bëhet gjithnjë e më e rëndësishme. Ai theksoi rëndësinë e nxitjes së iniciativave socio-ekonomike si hapa kyç përpara, duke forcuar nevojën për një bashkëpunim aktiv dhe të qëndrueshëm për të përballuar këto sfida në mënyrë efektive. Më pas, ai i dha fjalën znj. Aslı Çetinel, Zëvendës Shefe e Misionit të Mbretërisë së Holandës në Shqipëri, e cila shprehu mirënjohjen për mikpritjen e ngrohtë dhe mundësinë për të marrë pjesë në një ngjarje të tillë. Ajo theksoi rëndësinë e këtyre takimeve për Ambasadën e Holandës, në të njëjtën linjë me misionin e tyre për forcimin e demokracisë dhe nxitjen e dialogut. Znj. Çetinel riafirmoi mbështetje të gjatë të Holandës për integrimin e Shqipërisë në BE, duke ribërë të qartë se ata vazhdojnë të qëndrojnë të bindur pas këtij qëllimi. Ajo theksoi rëndësinë e vlerave themelore si shteti i së drejtës, qeverisja e mirë, masat kundër korrupsionit dhe kultivimi i qëndrueshmërisë demokratike, të cilat janë thelbësore për forcimin e besimit publik. Në lidhje me Grupkapitullin I, ajo nënvizoi se një proces i fortë dhe transparent është themeli i një shoqërie të drejtë. Ajo vuri në pah  rolin e rëndësishëm të shoqërisë civile në mbajtjen e qeverive përgjegjëse dhe nxitjen e reformave, veçanërisht përmes platformave rajonale që krijojnë hapësirë për një dialog dhe bashkëpunim të rëndësishëm. Duke u mbështetur në pikëpamjet e kolegëve të saj, ajo nxiti më tej  nevojën që Shqipëria të adresojë në mënyrë të vendosur korrupsionin, ndërkohë që siguron zbatimin efektiv të qeverisjes demokratike dhe shtetit të së drejtës . Ajo përmendi se Kapitulli 6, i fokusuar në financimin, është hapur, duke e vënë theksin në rëndësinë e besueshmërisë—jo vetëm në procesin e negociatave, por edhe në ndikimin e prekshëm që këto ndryshime kanë në jetën e njerëzve. Këto përpjekje, shtoi  ajo, janë jetike për ruajtjen e reformave cilësisore dhe për të bërë që Shqipëria të shërbejë si një shembull pozitiv për vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor. Për më tepër, znj. Çetinel tërhoqi vëmendjen për rëndësinë e zhvillimit kulturor demokratik, duke ritheksuar angazhimin e Holandës për investimin në iniciativat që veçanërisht rinia përfiton , duke forcuar më tej përpjekjet e Shqipërisë për integrim. Ajo inkurajoi të gjithë aktorët të qëndrojnë vigjilentë dhe proaktivë, duke theksuar nevojën për avokim, shpejtësi dhe veprime me ndikim për të siguruar progres të qëndrueshëm dhe përfitime afatgjata për qytetarët shqiptarë.

Moderatori, z. Gledis Gjipali, theksoi punën e rëndësishme të realizuar nga Platforma e Partneritetit për Integrimin Europian. Ai theksoi organizimin e 12 tryezave, hartimin e 157 rekomandimeve dhe pjesëmarrjen e 419 individëve, duke i shënuar këto si një pasqyrë të rëndësisë së nxitjes së dialogut dhe bashkëpunimit ndërmjet palëve të interesuara. Këto iniciativa, theksoi ai, janë thelbësore për të siguruar transparencën, për të ndërtuar besimin dhe për të adresuar në mënyrë efektive kompleksitetet e procesit të anëtarësimit të Shqipërisë në BE.

Tedi Dobi, Zëvendësministër i Drejtësisë ne Shqipëri, theksoi investimin strategjik të bërë nga Ministria e Drejtësisë, shumë prej të cilave janë mbështetur përmes instrumenteve të jashtme. Ai shprehu rëndësinë e Strategjinë Ndërsektoriale të Drejtësisë së Ministrisë së Drejtësisë si një shtyllë të punës së tyre, duke i dhënë një vëmendje të veçantë shoqërisë civile. E veçanta është se Ministria ka marrë 600 komente gjatë konsultimit publik, përfshirë 300 kontribute nga shoqëria civile, për të cilat ata janë krenarë që i kanë përfshirë në materialet e tyre. Strategjia fokusohet rreth shtetit të së drejtës, qeverisjes së mirë dhe një agjende, duke theksuar rëndësinë kritike të bashkëpunimit dhe fleksibilitetit në qasjen e tyre. Duke komentuar rolin e platformës, z. Dobi vuri në dukje se është e rëndësishme të adresohen kapitujt e rëndësishëm jo vetëm në nivel makro, por edhe në nivel mikro, ku diskutimet dhe marrëdhëniet mund të sjellin thellësi dhe kuptim. Ai shtoi se platformat si këto janë thelbësore për fuqizimin e palëve të interesuara dhe theksoi rëndësinë e këtyre temave për të gjithë palët e interesuara, duke siguruar përfshirje dhe angazhim. Z. Dobi theksoi rëndësinë e bashkëpunimit të ngushtë me Ministrinë e Brendshme në të gjitha nivelet, me qëllim krijimin e një kornize institucionale afatgjate dhe funksionale. Duke nxjerr në pah se drejtësia dhe shteti i së drejtës janë baza e çdo demokracie, ai kërkoi që këto parime të mbeten të palëkundura në rrugën e Shqipërisë për integrimin në BE. Ai gjithashtu e vlerësoi kontributin e rëndësishëm të SPAK  dhe Ministrisë së Financave në këto përpjekje kolektive, duke treguar një qasje të bashkuar për arritjen e reformave të qëndrueshme.

Gledis Gjipali theksoi rëndësinë e fokusimit te shoqëria civile, duke theksuar nevojën për të rritur dhe monitoruar aktivitetin e saj për të siguruar një pjesëmarrje të rëndësishme në procesin e reformave. Ai theksoi vlerën e krijimit të një klime besimi për të mbështetur zbatimin e suksesshëm të politikave dhe për të nxitur bashkëpunime produktive ndërmjet institucioneve dhe shoqërisë civile. Gjithashtu, ai vlerësoi përpjekjet e Ministrisë së Drejtësisë, duke shprehur mirënjohje për punën e tyre në forcimin e bashkëpunimit si në nivel kombëtar ashtu edhe rajonal, i cili luan një rol të rëndësishëm në udhëtimin e Shqipërisë për integrimin në BE. Besfort Lamallari, Zëvendësministër i Brendshëm i Shqipërisë, theksoi përpjekjet e rëndësishme të ndërmarra nga Ministria e Brendshme dhe angazhimin e saj të palëkundur për progresin e vazhdueshëm. Fjalimi i Lamallarit përmbante një mesazh të fuqishëm mbi detyrën e qeverisë për të vënë qytetarët në radhë të parë, veçanërisht të rinjtë. Ai shprehu mirënjohje ndaj kolegëve të tij në Ministrinë e Drejtësisë dhe Agjencinë e Prokurimit Publik, duke theksuar bashkëpunimin e ngushtë ndërmjet këtyre entiteteve në nxitjen e reformave të Shqipërisë. Komentet e z. Lamallari u përqendruan në rëndësinë e qytetarëve, sidomos të rinjve, për të nxitur besimin në qeverisje dhe përmirësimin e arsimit. Ai përmendi iniciativat e Ministrisë për parandalimin e drogave në shkolla, duke siguruar që të rinjtë të mbrohen nga rreziku i viktimizimit nga kjo dukuri. Fjalimi i tij u përqendrua gjithashtu në Kapitullin 24 dhe theksoi përparimin e Shqipërisë, duke bërë referencë për leximin e pestë të 4 majit 2022, në kuadër të Platformës së Integrimit në BE. Ai theksoi përpjekjet kyçe në luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit, si dhe adresimin e çështjeve të migracionit, duke theksuar se këto janë në përputhje me qëllimet më të gjera të integrimit të Shqipërisë në BE. Po ashtu, ai theksoi përfitimet që rrjedhin nga financimi i BE-së dhe rëndësinë e përputhjes me standardet e BE-së, me qëllim përmirësimin e kushteve të jetesës së qytetarëve për të përmbushur standardet europiane.

Duke reflektuar mbi Konferencën e Tretë Ndërqeveritare, Z. Lamallari theksoi rezultatet e rëndësishme në fushën e drejtësisë, duke deklaruar se reformat synojnë “heqjen e konceptit të pandëshkueshmërisë” dhe ndërtimin e besimit përmes rezultateve të prekshme. Ai kujtoi negociatat e para të Shqipërisë në korrik 2022, të cilat i përshkroi si një moment përcaktues të njohjes si pjesë e Europës, duke shfaqur “magjinë e momentit” dhe qartësinë e drejtimit të Shqipërisë drejt BE-së. Ai gjithashtu theksoi ritmin e shkëlqyer të progresit, me IGC-në e dytë që ndodhi vetëm dy muaj më pas, një ritëm që nuk është parë në proceset e tjera të anëtarësimit. Z. Lamallari theksoi rëndësinë e Grupkapitullit 6, duke thënë se, ndërsa asnjë grupkapitull nuk është i lehtë, progresi i Shqipërisë në këtë fushë u lehtësua nga afërsia e saj e qartë me standardet e BE-së, duke përfshirë përshtatjen e shpejtë me sanksionet e BE-së ndaj Rusisë. Ai gjithashtu e përmendi rolin e Shqipërisë në luftën kundër terrorizmit dhe objektivat ambiciozë të vendosura gjatë Samitit të Ballkanit Perëndimor.Z. Lamallari riafirmoi angazhimin e Shqipërisë për të përmbushur të gjitha detyrimet deri në vitin 2027, duke e shënuar këtë si një nga angazhimet më të larta të vendit në procesin e anëtarësimit në BE. Ai theksoi nevojën kritike për progres të prekshëm, duke theksuar rëndësinë e ofrimit të përmirësimeve reale dhe të dukshme në jetën e përditshme të qytetarëve—iniciativa që shkojnë përtej retorikës dhe ofrojnë pasurim të rëndësishëm për cilësinë e jetës së tyre.

Znj. Reida Kashta, Drejtoresha e Përgjithshme e Agjencisë së Prokurimit Publik  të Shqipërisë, filloi fjalën e saj duke përshkruar me krenari progresin e rëndësishëm të agjencisë në vitet e fundit. Ajo përmendi Kapitullin 5, duke e quajtur një “kapitull të zhurmshëm” për shkak të qëllimeve të tij të gjera dhe sfidave që ai paraqet. Theksoi se procesi i anëtarësimit në BE nuk është thjesht një ushtrim formal për të plotësuar kriteret, por një udhëtim transformues që ka mundësuar Shqipërinë të vetë-diagnostikojë dhe përmirësojë kolektivisht gjatë dy viteve të fundit. Ajo vuri në dukje se, ndërsa kuadri ligjor i Shqipërisë qëndron mirë në krahasim me vendet e tjera të BE-së, sfida qëndron në zbatimin praktik të masave institucionale. Megjithatë, masat rajonale të Shqipërisë gjithashtu krahasohen mirë me ato të vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor, duke treguar progres të dukshëm dhe përafrim. Znj.Kashta vuri në dukje se nuk ka “buton magjik” për të zgjidhur këto sfida, duke theksuar rëndësinë e bashkëpunimit si një bazë për suksesin. Ajo e përshkroi prokurimin publik si një pasqyrë që reflekton shtetin dhe shoqërinë në tërësinë e saj, duke theksuar se hartimi i ligjeve kërkon reflektim, rend dhe integritet në zbatim. Bashkëpunimi ndërmjet shoqërisë civile, institucioneve shtetërore dhe palëve të tjera të interesuara është thelbësor për të siguruar gjykim të drejtë dhe për të shmangur paragjykimet në proces. Ndërkohë që për Kapitullin 5, BE-ja nuk ka vendosur kritere të ndërmjetme,, znj Kashta theksoi se përpjekjet dhe progresi i vazhdueshëm janë të rëndësishme për suksesin afatgjatë. Ajo vlerësoi përmirësimet në përafrimin me Marrëveshjen e Prokurimit të Pubik (GPA) të  Organizatës Botërore të Tregtisë (WTO) e cila ka përmirësuar efikasitetin e proceseve të përgjithshme të Shqipërisë. Ajo theksoi se prokurimi publik është një pasqyrë e shoqërisë, një deklaratë e fuqishme kjo që thekson thellësinë e çështjes. Znj.Kashta theksoi se përmirësimet e shumta që janë bërë tashmë tregojnë përkushtimin e tyre për të mposhtur korrupsionin. Megjithatë, ajo bëri thirrje për një ndryshim shoqëror, duke pohuar se ndryshimi sistemik është thelbësor për të adresuar këto probleme të thella. Ajo e përfundoi fjalimin duke riafirmuar se mbrojtja e një sistemi të drejtë dhe të barabartë të prokurimit mbetet prioritari kryesor i APP-së, pavarësisht pengesave që mund të hasen përpara.

Paneli 1: Avancimi i Reformatave të Shtetit të së Drejtës  në Ballkanin Perëndimor: Perspektivat mbi Integrimin në BE dhe Roli i Shoqërisë Civile

Moderator: Z. Erjon Tase, Drejtor Ekzekutiv, Akademia e Studimeve Politike

Paneli i parë u përqendrua në Shtetin e së Drejtës  si një gur themeli për integrimin në BE, duke theksuar mekanizmat e BE-së për forcimin e tij në rajon, si Metodologjia e Re e Zgjerimit, Plani i Ri i Rritjes dhe Raporti i Shtetit të së Drejtës. Diskutimet theksuan rëndësinë e inkurajimit të bashkëpunimit dhe dialogut ndërmjet institucioneve publike dhe organizatave të shoqërisë civile duke u mbështetur në praktikat më të mira dhe sfidat nga iniciativa rajonale si Konventa Kombëtare për BE-në në Serbi, Konventa Kombëtare për BE-në në Maqedoninë e Veriut dhe Koventa Kombëtare për Integrimin Europian  në Shqipëri. Paneli gjithashtu theksoi rol të pazëvendësueshëm të OJQ-ve në procesin e marrjes së vendimeve dhe monitorimin e politikave publike gjatë gjithë procesit të integrimit në BE.

Moderatori, Z. Erjon Tase, e hapi diskutimin duke theksuar se kapitujt e Shtetit të së Drejtës nuk janë vetëm kritikë, por gjithashtu ndër sfidat më të mëdha të rrugëtimit të Shqipërisë për në BE. Ai theksoi se çdo ngadalësim ose edhe rënia më e vogël në progres do të kishte pasoja të thella dhe të dëmshme për rrugën e vendit drejt integrimit. Për të nisur këtë diskutim, Z. Tase mirëpriti Z. Tomáš Strážay, Drejtor i Qendrës së Kërkimit në Shoqatën e Politikës së Jashtme të Sllovakisë (SFPA), për të nisur panelin. Z. Strážay theksoi rolin kritik të shoqërisë civile në luftën kundër korrupsionit dhe në forcimin e llogaridhënies brenda procesit të integrimit në BE. Ai theksoi se angazhimi aktiv i shoqërisë civile, veçanërisht në ofrimin e kritikave konstruktive, është thelbësor për të siguruar që reformat të jenë të qëndrueshme dhe të besueshme. Pa pjesëmarrjen e tillë, ai argumentoi se, reformat humbasin prekshmërinë dhe rrezikojnë të dështojnë. Duke adresuar ndikimin gjeopolitik të luftës së Rusisë në Ukrainë, Z. Strážay theksoi ndikimin e thellë që kjo luftë ka pasur në dinamikën e BE-së, duke cituar kandidaturat e Ukrainës dhe Moldavisë si shembuj të qartë të këtij ndryshimi. Megjithatë, ai gjithashtu theksoi vulnerabilitetet që ky proces ka zbuluar, veçanërisht në kontekstin e Gjeorgjisë, ku pozita e qeverisë ka ngritur pyetje për brishtësinë e aspiratave të BE-së. Z. Strážay theksoi se procesi i anëtarësimit nuk është përmbyllja e përpjekjeve të reformave, por fillimi i tyre të vërtetë. Mbajtja e vlerave themelore—drejtësia, integriteti, liria e medias dhe llogaridhënia e institucioneve—mbetet një përgjegjësi e vazhdueshme për shtetet anëtare dhe shtetet kandidate. Një vizion i përbashkët ndërmjet shteteve anëtare dhe atyre kandidate, tha ai, është thelbësor për ruajtjen e principeve demokratike. Z. Strážay bëri një ‘ vërejtje’ mbi  shtetet anëtare të BE-së  qe mund të mësojnë nga Shqipëria dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, veçanërisht në lidhje me sfidat e shtetit  të së drejtës  dhe ruajtjen e integritetit të procesit të anëtarësimit. Ky perspektivë e ndërsjellë, sugjeroi ai, mund të pasurojë të dyja shtetet aktuale anëtare dhe ato aspiruese në rrugën e tyre të përbashkët europiane. Në përgjigje, Z. Erjon Tase iu përgjigj thirrjes së Z. Strážay për veprim, duke theksuar urgjencën për të shfrytëzuar momentin për anëtarësimin në BE: “Ne nuk duhet të humbasim trenin për në BE.” Kjo shënjoi hapësirën për fjalimin e mëtejshëm, duke theksuar kohën e rëndësishme të reformave dhe mundësitë unike që po përballen aktualisht vendet e Ballkanit Perëndimor.

Nikola Jazadziski, Sekretar i Lëvizjes Europiane në Maqedoninë e Veriut, theksoi vlerën e brendshme të reformave në shtetin e së drejtës, duke pohuar se ato duhet së pari të shërbejnë nevojave të brendshme të popullit, përpara se të shihen si një detyrim për anëtarësimin në BE. Kjo perspektivë, tha ai, siguron që reformat të jenë të rrënjosura në përfitime shoqërore dhe qëndrueshmëri. Jazadziski dha një pasqyrë optimiste të grupeve të punës të qeverisë në Maqedoninë e Veriut, ku mbizotëron uniteti dhe një etikë e fortë pune, pavarësisht dallimeve politike. Megjithatë, ai e kontrastoi këtë me polarizimin e thellë shoqëror që rrjedh nga skandalet e korrupsionit të larta, veçanërisht një rast gjyqësor ku të akuzuarit u shpallën të pafajshëm në një vendim kontrovers, i cili u përfol gjerësisht nga media dhe u theksua në raportin e BE-së për Maqedoninë e Veriut për vitin 2024. Ky incident u vlerësua si i papranueshëm dhe tregues i mangësive sistemike në procesin gjyqësor. Për të adresuar këto sfida, Jazadziski theksoi nevojën për financim dhe burime më të shumta, veçanërisht për të mbështetur të ardhmen e rinisë së Maqedonisë së Veriut. Ai bëri thirrje për reforma që do të krijonin një vend ku të rinjtë të shohin mundësi dhe prosperitet, në vend që të kërkojnë të largohen jashtë për çdo mundësi punësimi. Thirrja e tij për “të bërë Maqedoninë e Veriut një vend më të mirë për të jetuar” ishte si një kritikë e kushteve aktuale dhe një vizion për të ardhmen. Ai përfundoi me një deklaratë të fuqishme mbi universalitetin e drejtësisë: “Politika mund të jetë për funksionarët e lartë, por ligji është për çdo qytetar.” Ky koment theksoi nevojën për sisteme ligjore të barabarta dhe transparente që shërbejnë për popullatën më të gjerë, duke forcuar theksimin e panelit mbi rolin thelbësor të shoqërisë civile në reformë.

Znj. Mona Xhexhaj, Drejtore Ekzekutive e Akademisë për Integrim Europian dhe Negociata në Shqipëri (AIEN), sqaroi  rëndësinë e mekanizmave të monitorimit jo vetëm për shtetet kandidate, por edhe për shtetet anëtare të BE-së. Ajo komnetoi  se realizimi i suksesshëm i Planit të Rritjes varet nga përmbushja e parimeve thelbësore si shteti i së drejtës, demokracia dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut. Xhexhaj bëri thirrje për një përfshirje më të madhe në procesin e integrimit në BE, duke bërë pjesë një gamë të gjerë aktorësh, përfaqësues të  shoqërisë civile, medias, akademisë dhe grupet e studiuesve. Ndërkohë që  përmendi se nga 33 Tryeza Diskutimi dhe Konsultimi, të dedikuara për secilin kapitull t të legjislacionit të BE-së, në kuadër të  Platformës së Partneritetit për Integrimin Europian, vetëm 29 janë ngritur momentalisht dhe disa prej këtyre tryezave nuk po arrijnë progres të dukshëm. Për të adresuar këtë, ajo bëri thirrje për pjesëmarrje më të madhe nga investitorët ekonomikë dhe bizneset, duke argumentuar se përfshirja e tyre është thelbësore për të nxitur bashkëpunimin e vërtetë dhe për të gjeneruar rezultate të prekshme. Duke elaboruar mbi dinamikan e grupeve të punës, Xhexhaj shpjegoi se rezultatet e prekshme shpesh dalin kur ministrat, organizatat, shoqëria civile dhe donatorët bashkëpunojnë. Për të përmirësuar efektivitetin e këtyre iniciativave, ajo sugjeroi inkurajimin e përfshirjes së donatorëve për të mbështetur funksionalitetin e platformave. Për më tepër, ajo propozoi krijimin e koalicioneve midis organizatave për të formuar këshilla monitorimi të përqendruara në fushat kyçe si Plani i Rritjes dhe përpjekjet kundër korrupsionit. Ajo theksoi se “puna e përbashkët në tryezat e konsultimeve” është një parim thelbësor, duke mbështetur temën kryesore të panelit: se kornizat bashkëpunuese dhe gjithëpërfshirëse janë kyçe për të avancuar reformat dhe për të arritur progres të qëndrueshëm në Ballkanin Perëndimor.

Znj. Nirvana Deliu, Hulumtuese Politikash në Lëvizjen Europiane në Shqipëri, theksoi natyrën e dyfishë të procesit të anëtarësimit në BE, si përfitim dhe detyrim. Ajo theksoi se ky proces detyron shtetet kandidate të adoptojnë politika më të mira që në fund u shërbejnë interesave të qytetarëve të tyre. Për Deliun, kërkimi i anëtarësimit në BE nuk është vetëm një qëllim, por një mundësi për të realizuar reforma të rëndësishme dhe për të përmirësuar qeverisjen për të mirën e publikut. Ajo solli si shembuj të mira dhe të rëndësishme për bashkëpunimin rajonal projektet, Grupet e Punës dhe Sesionet e kaluara Plenare, ku përfshirja e qeverisë lokale dhe shoqërisë civile ishte një çështje dhe qëllim shumë i rëndësishëm për të arritur potencialin më të madh të Konventës. Deliu gjithashtu theksoi platformat e ndryshme për këto shkëmbime dhe diskutime, duke shpjeguar se sa e rëndësishme dhe jetike është bashkëpunimi rajonal, jo vetëm për përfitimet e institucioneve qeveritare dhe shoqërisë civile, por edhe për më tepër për interesin e publikut.

Diskutim me pjesëmarrësit

Gjatë diskutimit, u ngrit një pyetje interesante në lidhje me rritjen e ndërgjegjësimit në zonat rurale dhe se si BE ka vonuar në këtë drejtim, si dhe si mund të informohen në mënyrë të duhur ata për negociatat e pranimit të BE-së që janë duke u zhvilluar. Ata shpjeguan se fjalët e bukura nuk janë të mjaftueshme dhe se veprime të vërteta janë të nevojshme, në mënyrë që qytetarët të shohin rezultatet e arritura në jetën e përditshme, pasi ka kaluar shumë kohë. Si përgjigje, moderatori, z. Erjon Tase, inkurajoi pjesëmarrësit që të mos i lërë vitet të demoralizojnë popullin nga qëllimi përfundimtar, pasi është bërë progres dhe do të vazhdojë. Në përgjigje të pyetjes, z. Tomáš Strážay, theksoi faktin se rruga drejt anëtarësimit është vetëm një udhë drejt stabilitetit dhe mirëqenies, kështu që shteti i së drejtës dhe mekanizmat fiskalë/financiarë janë të rëndësishëm në çdo kuptim, qoftë përmes kritereve të pranimit në BE, ashtu edhe për një demokraci funksionale. Ai ra dakord me mendimin se Delegacioni i BE-së duhet të bëjë më shumë “punë terreni” në zonat rurale për të promovuar dhe edukuar mbi procesin e pranimit në këto zona, pasi fokusi ka qenë kryesisht në zonat urbane. Për të treguar rëndësinë e kësaj pune, ai solli si shembull vendin e tij, Sllovakinë: me injorimin e zonave rurale, ato janë më të ekspozuara ndaj dezinformimit dhe ndikimeve të huaja. Ai përmendi gjithashtu ligjet e reja në Sllovaki për mbrojtjen dhe integritetin e mediave. Z. Erjon Tase, shfrytëzoi mundësinë për të shtuar në pikën e z. Strážay lidhur me median, duke theksuar se Shqipëria ka gjithsej 18 kanale transmetimi, çka e bën më të vështirë krijimin e monopoleve dhe ofron burime të shumta informacioni.

Paneli 2: Progresi në Kapitujt 23 dhe 24 – Formimi i Reformës Gjyqësore, Përpjekjeve kundër Korrupsionit dhe të Drejtave të Njeriut në Ballkanin Perëndimor

Moderatore: Znj. Nirvana Deliu, Hulumtuese Politikesh në EMA, Shqipëri

Paneli i dytë u përqendrua në reformën e drejtësisë dhe luftën kundër korrupsionit, duke shqyrtuar si arritjet ashtu dhe mësimet e nxjerra. Diskutimet u fokusuan në përmirësimin e cilësisë, efikasitetit dhe transparencës buxhetore të sistemit gjyqësor, si dhe forcimin e kuadrit strategjik dhe institucional për adresimin e korrupsionit në nivele të larta. Paneli theksoi rëndësinë e mbajtjes së historisë ë trajtimit të  rasteve të korrupsionit, krimit të organizuar dhe pastrimit të parave, ndërkohë që u dhanë përparësi mbrojtjes së të drejtave të njeriut, veçanërisht për grupet në nevojë. Po ashtu, u diskutua rëndësia e përafrimit me standardet e BE-së, menaxhimi efikas i kufijve dhe adresimi i flukseve të emigrantëve të ndryshëm përmes bashkëpunimit të përmirësuar me organet dhe shtetet anëtare të BE-së.

Moderatorja, Znj. Deliu, duke u mbështetur në njohuritë e saj si kërkuese politike, theksoi se transparenca në buxhet është thelbësore jo vetëm për mbajtjen e institucioneve përgjegjëse, por edhe për të krijuar besim te qytetarët. Duke e nënvizuar këtë, ajo ftoi Z. Sami Neza, Drejtor Ekzekutiv i Qendrës për Transparencë dhe Lirinë e Informacionit në Shqipëri (CTFI), për të shpjeguar sfidat financiare dhe strukturore që po përballet sistemi gjyqësor në Shqipëri gjatë procesit të reformave. Z. Neza theksoi se, megjithëse janë implementuar ndryshime të rëndësishme, si krijimi i institucioneve të reja dhe proceset e vlerësimit të gjyqtarëve, këto kanë çuar në boshllëqe të mëdha në sistemin gjyqësor. Për shembull, Gjykata e Apelit funksionon me vetëm gjysmën e numrit të kërkuar të gjyqtarëve, dhe 72 gjyqtarët që do të emërohen përfundimisht po hasin vonesa për shkak të pengesave procedurale. Neza gjithashtu përmendi edhe  ngarkesën e madhe të çështjeve dhe mungesën e kushteve të duhura për ruajtjen e arkivave, me shumë arkiva të rretheve të tjerë  që janë bashkuar në Tiranë për shkak të mungesës së infrastrukturës në vende të tjera. Ai përmendi Durrësin si një shembull, ku avokatët nuk kanë pasur zyra të përshtatshme që nga viti 2016 dhe nuk është alokuar financim për ndërtesa të reja gjyqësore.  Në krahasim, ai vuri në dukje se institucione të specializuara si SPAK (Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion dhe Krimit të Organizuar), Komisioni i Pavarur i Kualifikimit (KPK), janë relativisht më të mbështetura me burime. Megjithatë, kjo diferencë thekson nevojën për një buxhetim të barabartë në të gjithë sistemin gjyqësor. Për të adresuar këto çështje sistematike, Neza theksoi rëndësinë e stabilizimit të magjistratëve përmes pagave dhe burimeve më të mira. Ai bëri thirrje që Kuvendi Kombëtar të prioritizojë reformat që përfshijnë dyfishimin e numrit të gjyqtarëve në gjykatat penale, rritjen e pagave në Gjykatën e Lartë dhe sigurimin që buxhetet t’iu shërbejnë interesave të qytetarëve. Siç e shpjegoi ai me një frazë të thjeshtë: “Buxheti duhet të jetë në favor të qytetarëve.”

Znj.Deliu theksoi sërish faktin se transparenca mbetet një element kyç për reformat e suksesshme dhe se bashkëpunimi brenda ministrive është thelbësor. Ajo theksoi rolin e rëndësishëm që luajnë platformat e ndryshme në lehtësimin e komunikimit dhe bashkëpunimit ndërmjet institucioneve, duke siguruar përputhshmërinë dhe përparimin drejt qëllimeve të integrimit në BE. Pas kësaj, ajo prezantoi folësin tjetër, Znj.Suela Jahaj, Drejtoreshë për Integrimin, Koordinimin, Marrëveshjet dhe Ndihmën në Ministrinë e Brendshme të Shqipërisë.

Znj.Jahaj ndau përparimet e Ministrisë së Brendshme në lidhje me plotësimin e pikave të referencës për krimin e organizuar, pastrimin e parave dhe hetimet financiare. Ajo shpjegoi se janë arritur hapa të rëndësishëm, veçanërisht në krijimin e një zyre të dedikuar që mbështet hetimet financiare më efektivisht. Si pjesë e angazhimit të Shqipërisë për integrimin në BE, Jahaj theksoi zhvillimet kyçe që planifikohen për vitin 2025, të cilat do të luajnë një rol thelbësor në përmirësimin e kuadrit ligjor dhe institucional të vendit. Ndër masat më të rëndësishme, ajo theksoi implementimin e ligjit për Zyrën e Aseteve dhe Kthimin e Pasurive, e cila do të rregullojë procesin e sekuestrimit të pasurive—i cili aktualisht është nën juridiksionin e departamentit të policisë. Ky hap synon të sigurojë mjete ligjore më të forta për të adresuar aktivitetet e paligjshme financiare. Për më tepër, Jahaj theksoi krijimin e një observatori për drogën nën Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, i cili do të bëhet operacional brenda të njëjtës periudhë. Në lidhje me krimet e drogës, ajo theksoi krijimin e një sistemi kombëtar për informacionin dhe parandalimin e hershëm, të menaxhuar nga policia shtetërore. Ky sistem do të monitorojë dhe sigurojë konfiskimin dhe shkatërrimin e substancave të paligjshme, duke shënuar një hap tjetër të rëndësishëm drejt përmirësimit të aftësisë së Shqipërisë për të luftuar krimin e organizuar, në përputhje me standardet e BE-së. Këto iniciativa, përfundoi ajo, janë të rëndësishme për forcimin e besueshmërisë së Shqipërisë në luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit, duke përmirësuar gjithashtu integritetin financiar të vendit në përgatitje për integrimin më tej në Bashkimin Europian.

Znj. Deliu pohoi punën e vazhdueshme të Ministrisë dhe theksoi nevojën për veprime parandaluese, veçanërisht kur bëhet fjalë për rininë dhe bashkëpunimin rajonal më të gjerë në fushat e krimit të organizuar. Ajo prezantoi folësin e radhës për të dhënë një shembull nga situata gjyqësore në Serbi, Z. Stefan Gojković, President i Shoqatës së Asistentëve të Gjyqtarëve në Serbi, i cili foli për sfidat shqetësuese me të cilat përballet sistemi gjyqësor i Serbisë, veçanërisht në kontekstin e reformave të Kapitullit 23. Gojković theksoi nevojën për të rikthyer besimin e qytetarëve në sistemin gjyqësor, duke theksuar se raporti më i fundit i BE-së për Serbinë kishte vlerësuar gjykatën administrative si një nga organet gjyqësore me efikasitetin më të ulët. Ai paralajmëroi se “çfarë është e shtrembëruar tani, koha nuk do ta rregullojë,” duke theksuar urgjencën e reformës strukturore. Gojković përshkroi vështirësitë që përballen asistentët gjyqtarë, duke përfshirë pagat e pamjaftueshme, kushte të këqija pune dhe mungesën e mbrojtjes nga ligji për punën dhe shëndetësinë. Këto probleme, të përforcuara nga nepotizmi sistemik, kanë çuar në pakënaqësi të gjera dhe protesta ndërmjet studentëve të juridikut dhe profesionistëve të rinj. Ai theksoi se mungesa e stimujve të duhur dhe mundësive për zhvillim karriere po e bën gjithnjë e më të vështirë tërheqjen dhe mbajtjen e talenteve të rinj në fushën gjyqësore. Ai gjithashtu kritikoi përjashtimin e shoqatës së tij nga diskutimet ligjore, duke theksuar se reforma gjithëpërfshirëse kërkon kontributin e të gjithë aktorëve të përfshirë. Gojković përfundoi duke theksuar se, nëse këto çështje të vazhdueshme , përfshirë kushtet e këqija në Akademinë e Drejtësisë, nuk adresohen, Serbia rrezikon të përjetësojë një cikël mosangazhimi dhe pasiviteti në sektorin e drejtësisë.

Duke u mbështetur në fjalët e parafolësit , Znj.Deliu theksoi se Shqipëria, për fat të mirë, nuk ka probleme të tilla në sektorin e drejtësisë, megjithatë, pakënaqësia e përgjithshme e rinisë dhe studentëve është një çështje e ngjashme në Shqipëri. Për të folur mbi çështjet e korrupsionit, u prezantua panelisti tjetër, Z. Muhamed Halili, Bashkëkryetar i Konventës Kombëtare për Bashkimin Europian në Maqedoninë e Veriut. Z. Halili u përqendrua në  problemin e përhapur të korrupsionit në vend, duke theksuar se shpesh është i lidhur me funksionarë të rangut të lartë. Ai bëri thirrje për hetime më efektive, konfiskimin e pasurive të fituara në mënyrë të paligjshme dhe angazhim të palëkundur për integritet. Pa këto masa, paralajmëroi ai, “gjithçka është kot,” pasi bazat për llogaridhënie do të mbeteshin të dobëta. Halili theksoi sfidën për të ruajtur besimin dhe entuziazmin e publikut për procesin e integrimit në BE, sidomos duke pasur parasysh udhëtimin e gjatë të Maqedonisë së Veriut drejt anëtarësimit. Ai pranoi se ruajtja e durimit dhe shpresës ndërmjet qytetarëve po bëhet gjithnjë e më e vështirë, duke theksuar nevojën për përparim të dukshëm për të rikthyer besimin në rrugën përpara të vendit.

Problemi i korrupsionit dhe vullneti për të vazhduar ishte diçka që znj. Deliu e ndjeu dhe  mori Maqedoninë e Veriut si një shembull të trishtueshëm të këmbënguljes për të vazhduar përpara me qëllimin e anëtarësimit në BE. Për të trajtuar temën gjithnjë e më të rëndësishme të menaxhimit të kufijve dhe migracionit, Znj.Deliu ftoi Z. Geron Kamberin, Ekspert për Kapitullin 24 mbi Drejtësinë, Lirinë dhe Sigurinë në Shqipëri, i cili diskutoi dinamiken e komplikuar të migracionit, duke theksuar politizimin e tij. Ai theksoi tendencën aktuale të shqiptarëve që kërkojnë azil në vendet e BE-së, por përmendi gjithashtu një mundësi të mundshme të një kthesë pas anëtarësimit. Pasi Shqipëria të bëhet anëtare e BE-së, ajo do të transformohet me shumë mundësi në një destinacion për kërkuesit e azilit dhe do të shërbejë si një kufi i jashtëm për kontrollin e migracionit të BE-së. Kamberi theksoi përpjekjet e Shqipërisë për të përgatitur këtë kalim, duke përfshirë bashkëpunime si paktin e migracionit me Italinë. Megjithatë, ai theksoi nevojën për të përmirësuar infrastruktura për të siguruar procese humane dhe efektive të azilit dhe për të edukuar publikun mbi rolin e Shqipërisë si një qendër migracioni në të ardhmen. Ai gjithashtu përmendi iniciativat nga universitetet shqiptare për të zgjeruar programet në gjuhë të huaja për të tërhequr studentë ndërkombëtarë, duke sinjalizuar angazhimin më të gjerë të vendit për të u bërë një komb më i integruar globalisht dhe mikpritës.

Diskutim me pjesëmarrësit u përqendrua në përhapjen e llojeve të krimeve kibernetike dhe metodat që qeveria po përdor për t’i adresuar ato. U theksua se zhvillimi dhe zbatimi i një pakete tërësore legjislative dhe operative për të luftuar krimin kibernetik është në fokus të Ministrisë së Brendshme, dhe kjo paketë përfshin korniza për të adresuar kërcënime të ndryshme kibernetike si mashtrimet online, vjedhjen e identitetit, hackimin dhe keq përdorimin e të dhënave personale. Duke adresuar natyrën shumëdimensionalë të krimit kibernetik përmes këtyre iniciativave, Ministria ka për qëllim krijimin e një mjedisi më të sigurt digjital për qytetarët, ndërkohë që përmbush angazhimet e saj për integrimin në BE.

Paneli 3: Forcimi i Qeverisjes për Integrimin në BE: Prokurimi Publik, Statistikat dhe Kontrolli Financiar në Ballkanin Perëndimor

Moderatore : Znj.Ermelinda Muçaj, Oficere e Projekteve, Lëvizja Europiane Shqipëri

Paneli i tretë u përqëndrua në fusha të tjera kyçe që janë thelbësore për procesin e integrimit të Shqipërisë në BE, të përfshira në Grupkapitullin 1 – Themeloret. Diskutimet u fokusuan në parandalimin e korrupsionit në prokurimin publik duke përmirësuar konkurrencën, siguruar përputhshmërinë dhe promovuar profesionalizimin. Paneli gjithashtu adresoi sfidat kryesore me të cilat përballet kuadri statistik, duke theksuar rëndësinë e përputhjes me parimet e BE-së. Tema të tjera përfshinë forcimin e cilësisë së auditimeve të brendshme dhe të jashtme, si dhe ndërtimin e kapaciteteve institucionale dhe ligjore. Praktikat më të mira nga rajoni u theksuan si referenca të vlefshme për adresimin e këtyre sfidave në mënyrë efektive.

Moderatorja, Znj.Ermelinda Muçaj, e nisi panelin duke theksuar rëndësinë e Grupkapitulit 1, jo vetëm si një nevojë faktike për demokracinë, por si vlera të saj që janë thelbësore për një shoqëri të funksionuar mirë, sidomos kur bëhet fjalë për fushat e Prokurimit Publik, Statistikave dhe Kontrollit Financiar. Duke kujtuar bashkëpunimet dhe punën e kaluar në rajon dhe grupet e ndryshme të punës me agjencitë përkatëse në vend, Znj, Muçaj e theksoi angazhimin dhe përpjekjet aktive për përmirësimin dhe forcimin e nevojave për një prokurim të drejtë, konkurrues dhe profesional. Në këtë kontekst, moderatorja iu drejtua Znj.Xhoana Ristani, Drejtoreshë e Drejtorisë së Zbatimit të Politikave Strategjike dhe Integrimit në Agjencinë e Prokurimit Publik të Shqipërisë, e cila theksoi përpjekjet e agjencisë në luftën kundër korrupsionit përmes mekanizmave të avancuar të auditimit dhe ndjekjes. Ajo theksoi bashkëpunimin me organizatat ndërkombëtare si JAEC (grupi italian) dhe OECD për zhvillimin e metodologjive për identifikimin e zonave të rrezikut në prokurimin publik. Znj. Ristani shpjegoi përparimin në finalizimin e udhëzimeve të përbashkëta, të cilat aktualisht janë në fazën e testimit dhe zbatimit përmes trajnimeve. Agjencia e Prokurimit Publik gjithashtu po prioritizon certifikimin e stafit për t’u siguruar që ata janë të aftë të mbajnë transparencën dhe integritetin në proceset e prokurimit. Këto iniciativa kanë për qëllim forcimin e llogaridhënies dhe uljen e dobësive ndaj korrupsionit në menaxhimin e shpenzimeve publike.

Znj. Muçaj theksoi përsëri rëndësinë e trajnimit dhe certifikimit të stafit për të ruajtur standardet dhe vlerat, veçanërisht kur bëhet fjalë për frenimin e korrupsionit dhe keqpërdorimeve.

Znj.Aneta Daneva Mostrova, Eksperte ndërkombëtare për prokurimin publik dhe avokate nga Maqedonia e Veriut, adresoi rolin kritik të Byrosë së Prokurimit Publik brenda Ministrisë së Financave. Ajo theksoi se prokurimi publik mbetet një nga burimet më të mëdha të korrupsionit në rajon. Byroja, anëtarët e të cilës emërohen nga parlamenti, është përgjegjëse për mbikëqyrjen e proceseve të edukimit dhe prokurimit elektronik, por sistemi mbetet i ekspozuar ndaj abuzimeve. Znj. Daneva Mostrova theksoi rëndësinë e bashkëpunimit rajonal dhe avokoi për procedura të hapura, jo-diskriminuese për të zbutur rrezikun e korrupsionit. Ajo theksoi nevojën për praktika transparente dhe të drejta për të rikthyer besimin dhe për të forcuar integritetin e sistemeve të prokurimit publik në të gjithë rajonin.

Znj. Elona Sevrani, Drejtoreshë e Drejtorisë së Përgjithshme të Prodhimit Statistikor në INSTAT Shqipëri, theksoi përputhshmërinë e sistemeve statistikore të Shqipërisë me standardet e BE-së, të cilat morën vlerësime të moderuara deri në të mira në raportin e fundit të BE-së. Megjithatë, ajo theksoi rëndësinë e zhvillimit të mëtejshëm të fushave të Shkencës, Teknologjisë, Informatikës, dhe Matematikës (STEM) dhe shkencore për të forcuar kapacitetet statistikore të Shqipërisë. Znj. Sevrani kërkoi një bashkëpunim më të fortë me shoqërinë civile dhe ministritë e qeverisë për të përmirësuar mbledhjen e të dhënave dhe rezultatet e analizës. Ajo theksoi bashkëpunimin e vazhdueshëm të INSTAT me grupe të ndryshme të shoqërisë civile për të mbledhur informacion dhe siguruar përfshirje në proceset e tyre. Për më tepër, ajo theksoi respektimin rigoroz të metodologjive të përcaktuara për të ruajtur saktësinë dhe besueshmërinë e të dhënave statistikore që lidhen me klasifikimet dhe treguesit e ndryshëm.

Diskutimet me pjesëmarrësit ishin të fokusuar në metodologjinë e punës së INSTAT dhe përputhshmërinë e saj me standardet e BE-së. U theksua se INSTAT ndjek rregullore dhe procedura strikte për të siguruar saktësinë dhe cilësinë e të dhënave të tij. Këto rregullore janë në përputhje të ngushtë me standardet e BE-së, duke i mundësuar INSTAT-it të prodhojë rezultate statistike të besueshme dhe krahasuese që plotësojnë kërkesat evropiane. Ajo theksoi se kjo përputhshmëri është një proces i vazhdueshëm, që kërkon përputhshmëri të rreptë me metodologjitë e përcaktuara, përditësime të rregullta të proceseve dhe bashkëpunim të ngushtë me organet e BE-së për të ruajtur konsistencën dhe besueshmërinë. Duke ndjekur këto protokolle, INSTAT siguron që të dhënat statistike që prodhon jo vetëm mbështesin përpjekjet e Shqipërisë për anëtarësim në BE, por gjithashtu rrisin besimin te palët e interesuara, përfshirë shoqërinë civile, institucionet qeveritare dhe partnerët ndërkombëtarë. Për më tepër, pjesëmarrësit theksuan nevojën për të bashkëpunuar më tej në nivel rajonal për të luftuar korrupsionin në fushën e prokurimeve publike, duke krijuar gjithashtu një shkollë rajonale ose mekanizëm bashkëpunimi.

Paneli përmbyllës: Pikat kyçe dhe rruga përpara

Z.Gledis Gjipali, Drejtor Ekzekutiv i Lëvizjes Europiane Shqipëri, e përmbylli sesionin duke shprehur mirënjohje për të gjithë pjesëmarrësit për kontributet e vlefshme. Ai theksoi rëndësinë e këtyre diskutimeve, duke vënë në dukje se këto iu ofrojnë shteteve kandidate një platformë të drejtpërdrejtë për dialog me njëri-tjetrin dhe me BE-në. Këto sesione gjithashtu promovojnë transparencën duke mundësuar që shoqëria civile dhe ministritë kryesore të adresojnë hapur sfidat dhe progresin e procesit të anëtarësimit në BE. Gjipali theksoi rëndësinë e vazhdimit të bashkëpunimit dhe zgjerimit të mundësive për dialog, qoftë në Tiranë, Shkup apo Beograd. Ai shprehu shpresën se dinamika e krijuar nga ky sesion do të frymëzojë shkëmbime të mëtejshme produktive për të avancuar përpjekjet e integrimit në Ballkanin Perëndimor.

 

*Ky sesion plenar zhvillohet në kuadër të projektit “Ndërtimi i Partneritetit mbi Çështjet Themelore: Fuqizimi i OSHC-ve për procesin e anëtarësimit në BE”, me mbështetjen financiare nga Bashkimi Evropian – IPA Civil Society Facility 2021, i cili zbatohet nga Lëvizja Europiane në Shqipëri (EMA), në bashkëpunim me Akademinë e Integrimit Europian dhe Negociatave (AIEN), Slovak Foreign Policy Association (SFPA) dhe Qendrën për Transparencë dhe Informim të Lirë (CTFI).

*Gjithashtu, sesioni plenar organizohet në kuadër të “Konventës Rajonale – Drejtësia Le të Sundojë Rajonin”, i zbatuar nga Konventa Kombëtare për BE-në në Serbi, Lëvizja Europiane në Maqedoninë e Veriut dhe Lëvizja Europiane në Shqipëri, me mbështetje financiare nga programi MATRA i Ambasadës së Mbretërisë së Holandës.