Linja e Gjelbër – Trajnimi i dytë për Ngritjen e Kapaciteteve të Organizatave të Shoqërisë Civile për Mbrojtjen e Konsumatorit, 17 tetor 2025

Më datë 17 tetor 2025, në ambientet e Europe House, u zhvillua trajnimi i dytë mbi mbrojtjen e konsumatorit, i organizuar nga Lëvizja Europiane në Shqipëri (EMA), në kuadër të projektit “Linja e Gjelbër për Mbrojtjen e Konsumatorit – Siguria ushqimore dhe forcimi i mbrojtjes së të drejtave të konsumatorëve në Shqipëri nëpërmjet fuqizimit të OSHC-ve lokale”, i financuar nga Bashkimi Evropian (IPA III/2024) dhe i zbatuar nga Qendra ALERT, në bashkëpunim me EMA-n. Ky trajnim pasoi trajnimin e parë të mbajtur më 14 maj 2025, ku në këtë sesion për më tepër, pjesëmarrësit u njohën me raste konkrete ankesash të konsumatorëve, mënyrën e trajtimeve procedurale dhe zgjidhjet e tyre. Në të njëjtën linjë, ky aktivitet vjen në vijim të një sërë trajnimesh të tjera të zhvilluara nga Qendra ALERT në qytete të ndryshme të vendit, ndërsa dy trajnime të reja janë planifikuar të mbahen në Gjirokastër dhe Vlorë, duke vijuar kështu përpjekjet për fuqizimin e kapaciteteve të organizatave lokale në mbrojtje të të drejtave të konsumatorëve.

Trajnimi u hap nga moderatori Gledis Gjipali, Drejtor Ekzekutiv, Lëvizja Europiane në Shqipëri (EMA), i cili theksoi se ekzistojnë një sërë platformash ku aktorët joqeveritarë mund të marrin pjesë në mënyrë aktive. Këto platforma janë evidentuar edhe në udhëzuesin për përfshirjen e aktorëve joqeveritarë në proceset vendimmarrëse për mbrojtjen e konsumatorit, i përgatitur nga EMA në kuadër të këtij projekti dhe i publikuar në faqen e saj zyrtare.

Më tej, Granit Sokolaj, Drejtor Ekzekutiv i Qendrës ALERT, prezantoi objektivat konkrete të projektit “Linja e Gjelbër”. Ai theksoi se numri pa pagesë 0800 26 26 është në dispozicion të qytetarëve për të paraqitur ankesat e tyre, të cilat trajtohen nga stafi i Qendrës dhe më pas iu dërgohen institucioneve përkatëse për zgjidhje. Sipas Raportit të parë gjashtëmujor (Janar–Qershor 2025), Linja e Gjelbër ka trajtuar gjithsej 55 raste, nga të cilat 35% janë zgjidhur plotësisht, 45% janë përmirësuar pas ndërhyrjes së Qendrës, ndërsa një pjesë e vogël vazhdojnë të jenë në trajtim dhe disa raste mbeten të pazgjidhura, kryesisht për shkak të mungesës së informacionit ose refuzimit nga subjektet përkatëse.

Ermelinda Muçaj, Oficere Projekti, Lëvizja Europiane në Shqipëri (EMA), nënvizoi se Kapitullit 28 – Mbrojtja e Konsumatorit dhe Shëndetit Publik, synon të sigurojë një nivel të lartë mbrojtjeje për konsumatorët, përmes përafrimit të legjislacionit shqiptar me acquis-në e BE-së që rregullon ndër të tjera sigurinë e produkteve, praktikat tregtare të ndershme dhe mbrojtjen e shëndetit publik. Ajo e solli vëmendjen te rëndësia e procesit dhe parandalimit të regresit, kryesisht në kapituj të rëndësishëm për procesin, pasi kjo vjen edhe si risi e Metodologjise së Re e Zgjerimit të BE-së, që përveç përparimit të progresit teknik dhe ligjor, përfshin edhe elementin e kthyeshmërisë së procesit të anëtarësimit, duke parashikuar mundësinë e pezullimit apo ngrirjes së negociatave për shkak të mosprogresit apo shkeljeve të vlerave të BE-së.

Nirvana Deliu, Drejtore Projekti, Lëvizja Europiane në Shqipëri (EMA), vazhdoi më tej me pjesën hyrëse të prezantimit të saj, ku u trajtua procesi i integrimit europian dhe rëndësia e këtij kapitulli, si një ndër komponentët kyç të Grupkapitullit 2 “Tregu i Brendshëm”. Në vijim, u analizuan tre kriteret përmbyllëse për Kapitullin 28, që lidhen me nivelin e avancuar të përafrimit të Shqipërisë me acquis-në e BE-së për sigurinë e produkteve, mbrojtjen e konsumatorëve dhe shëndetin publik, si dhe me krijimin e strukturave administrative me kapacitet dhe integritet të mjaftueshëm për zbatim efektiv. Një pjesë e rëndësishme e prezantimit iu kushtua direktivave të reja të BE-së që modernizojnë dhe përmirësojnë mbrojtjen e konsumatorit. Në pjesën e dytë, u trajtua dimensioni i përfshirjes së aktorëve joshtetërorë në proceset vendimmarrëse, përmes mekanizmave të konsultimeve publike, platformave dhe strukturave të bashkëpunimit ndërinstitucional. U prezantuan të dhëna mbi performancën e konsultimeve publike për vitet 2024 dhe gjashtëmujorin e parë të 2025, ku u vërejt një rritje e dukshme e nivelit të pranimit të komenteve (nga 54.63% në 71.11%) dhe përmirësim i indeksit të cilësisë së performancës institucionale (nga 7.03 në 7.3 pikë). U theksua gjithashtu përdorimi në rritje i Regjistrit Elektronik të Njoftimit dhe Konsultimit Publik (RENJKP) si instrument kryesor për transparencë dhe pjesëmarrje qytetare. Në pjesën përmbyllëse, u prezantuan tre platformat kryesore të përfshirjes së shoqërisë civile në procesin e integrimit europian, dhe kryesisht në fushën e mbrojtjes së konsumatorit, dhe mënyren sesi të bëhen pjesë apo të jenë aktiv në to si: Këshilli Kombëtar i Integrimit Europian (KKIE), ku OSHC-të marrin pjesë me të drejtë vote dhe përfaqësohen përmes thirrjeve publike; Platforma e Partneritetit për Integrimin Europian (PPIE), që përbëhet nga 33 tryeza diskutimi dhe këshillimi për secilin kapitull të acquis-së, ku OSHC-të, biznesi, akademia dhe pushteti vendor mund të kontribuojnë me rekomandime dhe ekspertizë; dhe Konventa Kombëtare për Integrimin Europian (NCEI), e zbatuar nga EMA si platforma e parë nga një OSHC që institucionalizon debatin publik për procesin e integrimit europian, dhe përfshirjen e gjerë të shoqërisë civile në grupe pune te ngritura per disa kapituj të ndryshëm, ku gjatë kësaj periudhe vemendja është kryesisht te Grupkapitulli 1 – Themeloret dhe Kapitulli 28.

Trajnimi vijoi me Klotilda Neziri, Përgjegjëse e Sektorit të Edukimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit pranë Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit (MEKI), e cila mbuloi gjithashtu një sesion praktik në fund të trajnimit, ku u trajtuan disa raste specifike, si dhe raste të tjera të sjella nga vetë pjesëmarrësit, kryesisht gjatë pjesës së diskutimeve. Kështu, fokusi i prezantimit ishte në shqyrtimin e kuadrit ligjor, institucional dhe praktik të mbrojtjes së konsumatorit në Shqipëri, si dhe në përpjekjet për përafrimin e tij me standardet e Bashkimit Europian. Në fillim u analizua evoluimi historik i politikave dhe strategjive kombëtare për mbrojtjen e konsumatorit, duke u ndalur në momentet kryesore që kanë shënuar zhvillimin e kësaj fushe. U theksua miratimi i Ligjit nr. 9902, datë 17.04.2008 “Për mbrojtjen e konsumatorëve”, i cili ka pësuar disa ndryshime gjatë viteve 2011, 2014, 2018 dhe 2020, duke reflektuar përpjekjet për harmonizim me direktivat e BE-së që mbulojnë fushat e sigurisë së përgjithshme të produkteve, kushtet e padrejta kontraktuale, praktikat e padrejta tregtare, mbrojtjen në blerjet online dhe zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve (ZAM), ku, së fundmi, në korrik 2025, u prezantua edhe projektligji i ri “Për Mbrojtjen e Konsumatorit”, i cili iu nënshtrua një procesi të plotë të konsultimit publik me institucionet përkatëse dhe grupet e interesit. Një pjesë thelbësore e prezantimit iu kushtua strukturës institucionale të mbrojtjes së konsumatorit në Shqipëri, ku u theksuan rolet e institucioneve zbatuese si Ministria e Ekonomisë, Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve (KMK), Inspektorati Shtetëror i Mbikëqyrjes së Tregut (ISHMT), entet rregullatore dhe njësitë e vetëqeverisjes vendore. U shpjeguan kompetencat e secilit institucion: KMK si organ vendimmarrës me të drejtë për të urdhëruar ndalimin e shkeljeve, vendosjen e masave detyruese apo të gjobave administrative; ISHMT për kontrollin dhe mbikëqyrjen e tregut; si dhe roli i pushtetit vendor në mbledhjen dhe përcjelljen e ankesave të konsumatorëve në nivel qendror.

Rastet praktike të trajtuara gjatë trajnimit ilustruan mënyrën konkrete të zbatimit të ligjit për mbrojtjen e konsumatorit dhe bashkëpunimin ndërinstitucional në trajtimin e ankesave. Një prej tyre lidhej me anulimin e koncertit “Dire Straits Legacy”, ku vonesat në procesin e rimbursimit detyruan konsumatorët t’i drejtoheshin Agjencisë së Mbrojtjes së Konsumatorit pranë Bashkisë Tiranë dhe më pas Komisionit të Mbrojtjes së Konsumatorit (KMK), që siguroi kompensimin për tre prej tyre. Një tjetër rast kishte të bënte me blerjet në distancë dhe mosdhënien e dhuratave promocionale apo refuzimin e zbritjeve, që u zgjidh pas ndërhyrjes së strukturave përkatëse, duke u konsideruar si devijim individual nga kompania. Po ashtu, një konsumatore u përball me kushte abuzive në kontratën e kredisë pas presionit psikologjik të tregtarit, rast që u trajtua nga Drejtoria e Zgjidhjes Alternative të Mosmarrëveshjeve përmes procedurës jashtëgjyqësore. Nga ana tjetër, Inspektorati Shtetëror i Mbikëqyrjes së Tregut menaxhoi ankesa për blerje online, ku produktet nuk përputheshin me përshkrimin, duke arritur në zgjidhje përmes rimbursimit apo marrëveshjes me mirëkuptim mes palëve. Këto raste pasqyrojnë ndërgjegjësimin në rritje të qytetarëve për të drejtat e tyre, por edhe rëndësinë e bashkëpunimit ndërmjet institucioneve përgjegjëse, tregtarëve dhe konsumatorëve për zbatimin e standardeve të mbrojtjes së konsumatorit në praktikë.

Në përfundim të trajnimit, pjesëmarrës nga organizata të shoqërisë civile, ekspertë të pavarur dhe grupe të tjera interesi morën pjesë aktivisht, duke ndarë raste konkrete të shkeljeve të të drejtave të konsumatorëve dhe duke diskutuar mënyrat se si këto raste mund të raportohen dhe trajtohen nga institucionet përgjegjëse. Ata gjithashtu komentuan mbi sfidat aktuale në fushën e mbrojtjes së konsumatorit, që lidhen kryesisht me forcimin e kapaciteteve zbatuese të institucioneve përgjegjëse; rritjen e ndërgjegjësimit publik dhe edukimin e konsumatorëve për të drejtat e tyre; rritjen e transparencës dhe besueshmërisë në treg; si dhe përafrimin e mëtejshëm me standardet dhe praktikat e Bashkimit Europian, sidomos në drejtim të sigurisë së produkteve.

*Ky aktivitet u zhvillua në kuadër të projektit “Linja e gjelbër për mbrojtjen e konsumatorit – Siguria ushqimore dhe forcimi i mbrojtjes së të drejtave të konsumatorëve në Shqipëri nëpërmjet fuqizimit të OSHC-ve lokale”, financuar nga Bashkimi Evropian (IPA III/2024), që po zbatohet nga Qendra Alert në bashkëpunim me Lëvizjen Europiane në Shqipëri (EMA).